به گزارش رحا مدیا، هم‌اندیشی بین‌المللی «اربعین و تمدن نوین اسلامی» در پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی برگزار شد؛ رویدادی که میزبان سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد حوزه و دانشگاه بود.
پارسانیا در آغاز سخنان خود بر این نکته تأکید کرد که فرهنگ، تمدن و تاریخ، مفاهیمی صرفاً انتزاعی نیستند بلکه بدون حضور و کنش فعال انسان‌ها به وجود نمی‌آیند. او با بیان اینکه «تمدن یک فردی نیست، بلکه ثمره هم‌افزایی و وحدت جمعی است» گفت: همان‌گونه که در عرفان اسلامی و اندیشه ابن عربی، ذرات معرفتی در یک وجود واحد جمع می‌شوند، جامعه مؤمنان نیز با وحدت و تعامل، پیکره تمدن اسلامی را شکل می‌دهند.
به باور این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، اسلام ظرفیت بسط و ظهور تمدن را دارد، اما این ظرفیت زمانی بالفعل می‌شود که مؤمنان در کنار هم حرکت کنند. او این فرآیند را به دانه‌ای تشبیه کرد که در خاک می‌روید، شجره طیبه می‌شود و در تاریخ میوه می‌دهد.
پارسانیا سپس به دسته‌بندی احکام اسلامی پرداخت و گفت: برخی احکام جنبه تعبدی دارند که نیت و قصد در آنها نقش تعیین‌کننده دارد، مانند نماز؛ در حالی که احکام توسلی همچون نجات غریق، حتی بدون نیت خالص هم اثرگذارند. به گفته او، برخی دستورات اسلام هویت فردی دارند و برخی هویت اجتماعی؛ احکامی مانند حج و جهاد، نیازمند هماهنگی و همکاری جمعی‌اند و همین دستورات، ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و حکومتی را شکل می‌دهند.
وی با تأکید بر لزوم «تکافل اجتماعی» خاطرنشان کرد: از دل همین احکام، نظامات کلانی چون قضا و حاکمیت برمی‌آیند که وظیفه هدایت و تنظیم جامعه را برعهده دارند. اسلام به‌عنوان یک نظام معرفتی جامع، در سطوح فردی، اجتماعی، تمدنی و حتی بین‌المللی، دستورالعمل و راهکار دارد و می‌تواند تعامل با دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را به شکلی حکیمانه سامان دهد.
پارسانیا در ادامه سخنانش دو منظر را برای بررسی پیوند دین و تمدن برشمرد؛ نخست، نگاه نظری و فلسفی که بر کشف نظام معنایی دین از دل متون مقدس متمرکز است؛ و دوم، نگاه تاریخی که از بعثت پیامبر اسلام(ص) آغاز می‌شود و شکل‌گیری فرهنگ اسلامی را در مکه، مدینه و گسترش آن در جهان دنبال می‌کند.
او توضیح داد: در دوران مکه، آیات قرآن بیشتر بر ایمان فردی تأکید داشتند، اما در مدینه محوریت با مسائل اجتماعی، جهاد و روابط جمعی بود. همین تغییر، هویت جمعی مسلمانان را تثبیت کرد و تمدن اسلامی را از سطح یک دعوت فردی به پدیده‌ای جهانی رساند.
