به گزارش رحا مدیا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور، در آیین افتتاحیه «کنگره بین‌المللی میرزای نائینی» که در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) قم برگزار شد، از این فقیه و متفکر بزرگ به‌عنوان «چهره‌ای الهام‌بخش، جامع و جریان‌ساز» یاد کرد و گفت: برپایی چنین همایش‌هایی ادای حق بزرگان و بازنمایی هویت علمی حوزه است؛ چرا که آثار این بزرگان، مایه الهام نسل جوان و روشن‌کننده مسیر آینده حوزه‌های علمیه‌اند.
او با اشاره به ۴۱ اثر مکتوب نائینی که هم‌زمان با این کنگره منتشر شده است، افزود: زندگی و سیره نائینی ــ از هجرت‌هایش میان اصفهان، سامرا، کربلا، نجف و قم تا تبعید و بازگشت دوباره‌اش ــ سرشار از درس‌های الهام‌بخش برای طلاب و روحانیت امروز است.
مدیر حوزه‌های علمیه، نائینی را فقیهی دانست که «جامعیت علمی و ابتکار» را با «پایبندی به سنت اجتهاد» درهم آمیخت و گفت: «او در فقه، اصول، کلام و حدیث‌شناسی چهره‌ای بی‌بدیل بود؛ هم از سنت پیشین فاصله نگرفت و هم گام‌های بلندی به سوی نوآوری برداشت. در تاریخ علم اصول، نائینی نقطه عطف است.»
به گفته آیت‌الله اعرافی، میرزای نائینی در میان دو افراط فکری گرفتار نشد؛ نه در دام سنت‌گرایی خشک افتاد و نه در نوگرایی بی‌ریشه. او مجتهدی بود «به‌روز، پاسخگو و مبتنی بر اجتهاد قویم جواهری»؛ مجتهدی که به گفته او «در هر هفته از درس‌های خارج حوزه، نامش شنیده می‌شود».
اعرافی تأکید کرد: «اصول نائینی نظام‌مند، دقیق و سرشار از تحلیل‌های زبانی و عرفی است. او میان فهم عرفی و نص دینی پیوندی استادانه برقرار کرد و با هوش، حافظه و قدرت بیان کم‌نظیرش نسلی از شاگردان تأثیرگذار را پروراند که حوزه‌های نجف و ایران را دگرگون کردند.»
اما در کنار این جایگاه علمی، آیت‌الله اعرافی بر بُعد سیاسی و اجتماعی نائینی نیز انگشت گذاشت: «او در دوران پرآشوب نیمه قرن نوزدهم و بیستم میلادی زیست؛ روزگار جنگ جهانی اول، استعمار غرب و فروپاشی خلافت عثمانی. با این حال، در گوشه نجف و سامرا نماند، بلکه به مرد زمانه خود بدل شد؛ فقیهی که هم ریشه‌دار بود و هم روزآمد، هم عالم بود و هم سیاست‌ورز.»
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: «به تعبیر رهبر معظم انقلاب، نائینی از قله‌های اندیشه سیاسی اسلام است؛ فقیهی که در نهضت مشروطه، قیام مردم عراق علیه استعمار و حرکت‌های بزرگ اصلاح‌طلبانه، نقشی پیشرو و مؤثر داشت. بسیاری از اعلامیه‌های سیاسی نجف در آن روزگار با قلم او نوشته می‌شد.»
آیت‌الله اعرافی نائینی را «خورشید درخشان فقاهت» خواند و گفت: «هیچ هفته‌ای نمی‌گذرد که در درس‌های خارج هزاران طلبه نام نائینی برده نشود. ما نیازمند بازشناسی چنین شخصیت‌هایی هستیم؛ فقیهانی که در میدان علم و جهاد، هر دو پیشتاز بودند.»
او در پایان، بُعد اخلاقی و عبادی نائینی را نیز برجسته کرد: «در کنار اندیشه سیاسی و علمی، نائینی الگوی اخلاق و معنویت بود؛ روحی بزرگ، عارفی متواضع و عالمی بی‌ادعا. حوزه امروز برای بازسازی هویت خود نیازمند چنین الگوهایی است؛ عالمانی که علم را با تهذیب، اجتهاد را با تعهد، و عقل را با ایمان درآمیختند.»
