آیتالله محمدعلی اراکی ره در سال ۱۲۷۴ خورشیدی در اراک دیده به جهان گشود. ایشان از تبار عالمان و صاحب میراثی گرانبها از سویی پدری، از شاگردان برجسته مکتب فراهان، و از سویی مادری، متصل به سلاله پاک امام سجاد ع بود. این پیوند عمیق با علم و اصالت خانوادگی، زمینهساز شکلگیری شخصیتی بود که عمر گرانبها را وقف ترویج معارف الهی ساخت.
در پی رحلت این عالم ربانی، پیام رهبر معظم انقلاب، با تأکید بر مقام علمی و معنوی آیتالله اراکی، بار دیگر این حقیقت را یادآور شد که فقدان یک عالم دین، هرچند سنگین است، اما این فقدان، پایان راه نیست؛ بلکه استمرار راه دانایی و تقوا در پرتو میراث آنان است. این پیام حکیمانه، یادآور مسئولیتی است برای نسل کنونی؛ مسئولیتی برای حفظ و تداوم همان خط ممتد علم و تقوایی که از فقهای بزرگ تا به امروز جریان داشته است. اکنون تأمل در سیره و سخن این بزرگوار، فرصتی است برای بازشناسی چراغهایی که مسیر جامعه مؤمن را روشن نگاه داشتهاند.
پیام رهبر انقلاب در رثای آیتالله العظمی اراکی (رضواناللهعلیه)، در وهله اول، به ترسیم تصویری متعالی از عظمت شخصیتی این فقیه فقید میپردازد که ورای مقام رسمی مرجعیت، ریشه در سلوک فردی ایشان داشت. ایشان به عنوان «عالم ربّانی» و «ذخیرهی گرانبهای الهی در روزگار ما» معرفی شدهاند؛ عنوانی که نشان میدهد فقدان ایشان، تنها ضایعهای در ساختار فقهی نیست، بلکه فقدان یک سرمایه معنوی برای کل جامعه است.
مهمترین محور در این تجلیل، تأکید بر ثبات و استقامت در طهارت است. رهبر انقلاب اشاره میکنند که ایشان عمری «صد ساله» را «در طهارت و نزاهت و قداست و معنویت» سپری کرد و در برابر «جلوههای رنگارنگ دنیای فانی، تسلیمناپذیر و تسخیرناپذیر» باقی ماند. این ویژگی، یعنی عدم تأثر از جاذبههای قدرت و مقام، در امتحانات بزرگ زندگی، ایشان را همچون کوه، استوار نگه داشت.
نکته شایان توجه، برخورد ایشان با بالاترین مراتب شهرت و احترام است؛ یعنی مرجعیت تقلید. پیام به درستی یادآور میشود که با وجود انتخاب شدن از سوی میلیونها انسان مؤمن، ایشان هرگز در دام شهرت نیفتادند و همانگونه که در پیام آمده، «خود همان عبد محتاج رحمت الهی باقی ماندند» و پیوند روحشان را با محبت الهی مستحکمتر ساختند. این سیره، مصداق بارز «بقیة السلف الصالح» و یادگار «اساطین علم و عمل و تقوا» است که راه را برای نسلهای بعدی روشن میسازد.
در نگاه رهبر معظم انقلاب، رحلت آیتالله اراکی صرفاً فقدان یک فقیه نیست، بلکه زنگ خطری است برای صیانت از نهاد عظیمی که ایشان نمایندگی میکرد؛ یعنی حوزهی علمیهی فیّاض قم. در این بخش از پیام، قم از یک نهاد صرفاً آموزشی به یک «صدقهی جاریه» برای جهان اسلام ارتقا داده میشود؛ صدقهای که برکات آن در دشوارترین لحظات برای هدایت دینی امت به کار میآید.
این تحلیل، هوشمندانه، پیوند ناگسستنی میان سه رکن را برقرار میسازد: انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره)، و مرجعیت آیتالله اراکی. در کلام رهبری، این حوزه به عنوان منشأ بزرگترین و پاکترین انقلاب جهان معرفی شده که با هدایت امام (ره)، توانست ذخایری چون آیتالله اراکی را برای «لحظهی نیاز جامعه» محفوظ بدارد. این جمله به وضوح نشان میدهد که مرجعیت دینی در تفکر انقلاب، یک امر تصادفی نیست، بلکه محصول یک پروسهی عمیق علمی، تهذیبی و انقلابی است که توسط حوزهی قم مدیریت شده است. با وجود آنکه دشمنان از ابتدای پیروزی انقلاب، خصومت آشتیناپذیری با این مرکز علم و معنویت داشته و در پی «خاموش کردن مشعل درخشان حوزه» بودهاند، پیام تأکیدی بر این دارد که عظمت علمی و وجود شخصیتهای بزرگ تقوایی، بر تمامی ترفندها فائق آمده است. این تأکید، در واقع اطمینانبخشی به جامعه است که حلقهی وصل مرجعیت و هدایت دینی، هرگز گسسته نشده است. نیاز حیاتی مردم به «مرجع تقلید جامع الشرائط»، اکنون به فضل الهی و پایداری حوزهی قم، برآورده شده است؛ تأکیدی بر تداوم حیات این مرکز حیاتی در عصر حاضر.
تجلیل از مقام آیتالله اراکی و تبیین نقش حوزهی قم، نهایتاً به یک هشدار و یک نوید ختم میشود که در محور سوم پیام رهبری متجلی است. این محور، بُعد تاریخی و راهبردی مرجعیت را در مواجهه با تهدیدات تبیین میکند. تأکید میشود که دشمنان استکباری همواره در پی تضعیف یا خاموش کردن نور هدایت الهی بودهاند؛ اما این دشمنیها هرگز در برابر عظمت علمی و پایههای تقواییِ شکلگرفته در این مکتب، به ثمر ننشسته است.
پیام رهبری در این بخش، به نوعی یک آیندهنگری مبتنی بر سنت است. فقدان یک مرجع بزرگ، همواره نگرانیهایی را در جامعه دینی ایجاد میکند؛ اما این پیام اطمینان میدهد که جریان فقاهت متصل به انقلاب، هرگز متوقف نخواهد شد. حفظ عظمت علمی و تقوایی، ضامن استمرار هدایت است. استواری شخصیتهایی چون آیتالله اراکی، الگویی است برای مراجع و علمای امروز که بدانند تنها راه مقابله با ترفندهای دشمن، تمسک به همان مسیر خالصانه زهد و علم است که ایشان به نمایش گذاشتند.
رحلت آیتالله اراکی (رضواناللهعلیه)، ضایعهای بزرگ برای جهان اسلام و حوزهی علمیه قم است. اما پیام رهبری، با تجلیل از مقام «عالم ربّانی»، مسیر را برای نسلهای بعد روشن ساخت. میراث ایشان، ادامهی راه استواری، تقوا و تعهد به هدایت جامعه در سنگر حوزه است. این یادگار ماندگار، پیامی است برای همه که در سایه علم و تقوا، انقلاب و مرجعیت پیوسته باقی خواهد ماند.
