به گزارش رحا مدیا، سمیه رستمی در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه عنوان کرد: انتقال مفاهیم دینی به روش‌های مختلف ادبی مانند داستان، شعر، خاطره و… از جمله رویکردهایی است که در سال‌های اخیر مورد استفاده و استقبال قرار گرفته است.
وی افزود: این روش به‌تازگی به کارگرفته شده و روند آرامی دارد و ممکن است به‌خاطر نوپا بودن آن، آثار فاخری تولید نشود و گاهی اشتباهاتی هم رخ بدهد برای مثال رمانی از زندگی ائمه علیهم السلام منتشر شد که ادبیات و نثر آن مناسب اهل بیت علیهم السلام نبود اما به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که مسیر خوبی است و می‌تواند اقشار مختلف جامعه را همراه کند.
این نویسنده ادامه‌داد: رمان، داستان، شعر و… در اشاعه معارف دینی تأثیر زیادی دارند، اما این امر باید به‌صورت نهان و در لایه‌های زیرین بیان شود تا مخاطب با استدلال خود به آن برسد تا این یافته برای او ارزشمندتر و درونی‌تر باشد. در این عرصه آثاری توسط طلاب تولید شده‌است، اما اتفاق تأثیرگذاری انتظار می‌رود هنوز رخ نداده‌است.
وی اظهار کرد: در این روش باید به ادبیاتی که روایت می‌شود توجه بسیاری کرد؛ زیرا مخاطب آن سلیقه‌ای متفاوت دارد؛ اگر روایت و نثر به همان صورت منبر و سخنرانی باشد مخاطب از همان منبر و سخنرانی استفاده می‌کند.
رستمی با اشاره به رابطه دیالکتیکی دین و ادبیات تصریح‌کرد: دین می‌تواند به غنای ادبیات کمک کند و ادبیات نیز به نشر دین و گسترش معارف دینی یاری می‌رساند.
وی با بیان اینکه نوجوانی دوره حساسی است و باید نگاهی جدی به آن داشت گفت: نگاه به ادبیات نوجوان به‌ویژه آنکه در آستانه یک تمدن آخرالزمانی هستیم باید در همین راستا باشد. ادبیاتی مصرفی نوجوان ما باید حماسی و تمدن‌ساز باشد. البته در چند سال اخیر نگاه جدی‌تری به حوزه ادبیات نوجوانان شده‌است. نوجوان امروز زبان خاص خود را دارد و ادبیات آنان در فضای مجازی و دنیای دیجیتال شکل گرفته است. برای نزدیک شدن به آنها باید زبانشان را یاد بگیریم و با سلیقه آنها آشنا شویم تا بتوانیم در شکل‌گیری شخصیتشان کمک کنیم، زیرا نوجوانی فصل ساخت هویت دینی و اجتماعی است.
این نویسنده با بیان اینکه ادبیات و هویت ملی، سرمایه‌ای ارزشمند هستند، افزود: ادبیات نوجوان در فضای مجازی از بین رفته‌است. در تولید آثار ادبی برای نوجوانان باید به زبان و نثر آنان دقت شود، اما باید داشته‌های خود را نیز حفظ کنیم؛ یعنی نثری نوشته شود که نوجوان دوست داشته‌باشد، اما نثر او را هم ارتقا دهد.
وی با بیان اینکه نوجوانی دوران رشد عقلی است، اضافه‌کرد: نوجوان باید مرزبندی داشته‌باشد زیرا لازمه رشد عقلی است. عقل در لغت به‌معنای دربند کردن، نگهدارنده و محدود کردن است. یعنی عقل، انسان را نسبت به بدی‌ها مصون می‌کند و باز می‌دارد. به همین خاطر، رشد عقلی نیز باعث ایجاد مرزبندی و مصونیت می‌شود.
رمان، توانایی حل مسأله را در نوجوان تقویت می‌کند
رستمی با اشاره به اینکه نوجوانان رغبت زیادی به رمان‌ها دارند، گفت: رمان تجربه زیستی نوجوانان را افزایش می‌دهد؛ یعنی نوجوان بدون تجربه‌های خطرناک می‌تواند پندهای آنان را کسب کند. در واقع رمان و داستان توانایی حل مسأله در نوجوان را تقویت می‌کند.
وی افزود: امروزه مصرف نوجوانان بیشتر رمان‌های ترجمه‌شده است که فرهنگی خارج از مرز و بوم را وارد می‌کند و باعث می‌شود که ما در زمین آنها کشت کنیم؛ زیرا تولید ادبیات دینی و رمان دینی برای نوجوانان هنوز به‌طور جدی شکل نگرفته‌است. در این زمینه نباید کمال‌گرا عمل کنیم بلکه با آزمون و خطا می‌توان به‌حد مطلوب رسید؛ البته کار در این عرصه بسیار حساس است و نباید به بهانه آزمون و خطا اصول خود را نادیده بگیریم.
این طنزنویس اظهار کرد: خلاقیت در آثار تولید شده برای نوجوانان بسیار مهم است؛ آثار ادبی و نمایشی که در فرهنگ غرب تولید می‌شود به‌گونه‌ای خلاقیت دارند که آثار بعد از سال‌ها برای نسل‌های بعدی نیز جذاب هستند. اما در تولیدات داخلی، این‌گونه آثار را نداریم.
وی گفت: ادعیه دینی باید به‌عنوان منبع معارف مورد استفاده قرار گیرد، اما برای نسل نوجوان باید روش‌های دیگری نیز استفاده شود. برای مثال، کتاب «چوپان معاصر» اثر رضا احسان‌پور به‌خوبی در این عرصه ورود کرده است. این کتاب با اقتباس از شعر مولا و داستان چوپان و حضرت موسی با زبانی ساده و طنز به مناجات با خدا و بیان خواسته‌های انسانی پرداخته‌است. زمانی که نوجوان با زبان خودش به مناجات بپردازد می‌توان در مرحله بعد او را به‌سمت «مناجات خمسه عشر» و دیگر ادعیه حرکت کرد.
نویسنده کودک و نوجوان بیان کرد: امام‌علی(ع) می‌فرماید: «فرزند زمانه خویش باش». باید با دید باز، جدید و مناسب با ذائقه و زبان نسل جدید آثار تولید شوند و از تولید آثار متفاوت نهراسید. این به‌معنای عقب‌نشینی از ارزش‌ها یا پذیرش فرهنگ غرب نیست، بلکه باید یک گام پایین بیاییم و هم‌قدم با نسل نوجوان شویم و از دیدگاه او به مسائل نگاه کنیم تا بتوانیم او را یک گام به بالا ببریم.
رستمی اضافه‌کرد: فعالیت تبلیغی در فضای مجازی باید متناسب با این فضا باشد تا بتوانیم رشد کنیم و دیده شویم. اگر روش کار در این فضا مانند روش کار سنتی باشد، دیده نمی‌شود و بازخورد مناسبی نخواهد داشت. باید از این فضا به‌عنوان واسطه‌ای برای هدایت نوجوانان به مسجد استفاده شود. در فضای مجازی باید ویترین کار چیده شود و سپس نوجوانان به‌سمت مسجد و محفل قرآن هدایت شوند.
وی بیان کرد: دین تغییری نکرده‌است، اما نوع بیان ما باید تغییر کند. نسل امروز تمایلی به خواندن متن‌ها و داستان‌های طولانی ندارد و می‌خواهد همه مسائل را به‌صورت فست‌فود و ساندویچی دریافت کند. اگر بسته فرهنگی نیز برای این نسل تهیه می‌شود، باید به‌صورت کپسول باشد.
این طنزنویس افزود: بازآفرینی یکی از دیگر روش‌ها است. غرب در این زمینه بسیار پویا عمل می‌کند و فصل‌های جدید آثار پرطرفدار خود را تولید می‌کند، اما این امر در ادبیات ما، به‌ویژه طنز، وجود ندارد و گاهی حتی با آن مقابله می‌شود. شاهنامه، بوستان و… از جمله سرمایه‌های ما هستند که باید حفظ شوند. نقیضه‌پردازی(بازآفرینی آثار ادبی به زبان طنز) از شیوه‌های ادبیات ماست که می‌توان از آن بهره‌برداری کرد.
وی با بیان اینکه آشنازدایی و غافل‌گیری دو ویژگی طنز هستند، تصریح‌کرد: اساس کار طنز بر آشنازدایی است؛ یعنی طنزنویس مسائلی که به‌هم ارتباط ندارند را به یکدیگر مرتبط می‌کند و غافل‌گیری ایجاد می‌کند و از این طریق پیامی را منتقل می‌کند.
رستمی با اشاره به اینکه فرهنگ و داشته‌های فرهنگی ما بر طنز ما اثرگذار هستند، اظهار کرد: با استفاده از طنز می‌توانیم داشته‌های فرهنگی خود را حفظ و ماندگار کنیم. همچنین طنز سبب می‌شود که پیام‌ها برای مخاطب درونی‌تر شود؛ به همین خاطر نقیضه‌پردازی می‌تواند کارکرد فراوانی داشته‌باشد زیرا در نقیضه، اصطلاحات قدیم و جدید در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند.
وی با بیان اینکه طنز دینی نداریم اما طنز دین‌داری داریم، تأکید کرد: طنز کارکرد آسیب‌شناسی دارد. دین اسلامی دینی کامل است و قابل نقد نیست، اما دین‌داری افراد که گاهی سلایق شخصی در آن اعمال می‌شود را می‌توان در قالب طنز بیان کرد. اگر مخاطب تفاوت این دو را متوجه نشود، ممکن است در مقابل آن جبهه بگیرد.
نویسنده کودک و نوجوان ادامه‌داد: جمال آقا خوانساری، یکی از فقها و علمای زمان خود، در کتابی به‌نام «کلثوم ننه» با زبان طنز به‌نقد آداب و رسوم خرافی که در میان مردم به‌نام دین رواج داشته پرداخته و دین‌داری آن را به این شیوه نقد کرده است. محمد حسین علیان نیز در کتابی، آموزش احکام را برای نوجوانان به زبان طنز بیان کرده است.
وی گفت: امروز رسانه‌های دشمن با استفاده از طنز، داشته‌های دینی و فرهنگی ما را مورد حمله قرار داده‌اند، اما ما نتوانسته‌ایم در این زمینه به‌خوبی عمل کنیم و اگر اقدامی هم کرده‌ایم، بیشتر به دوقطبی‌ها دامن زده است که این امر به نفع ما نیست.
رستمی با بیان اینکه نباید به بهانه طنز و آزادی بیان، خط قرمزها را رد کنیم، اظهار کرد: آزادی بیان زمانی معنا پیدا می‌کند که خط قرمزی وجود داشته‌باشد و عقل برای انسان محدوده‌ای تعیین کرده باشد.
وی با تأکید بر اهمیت جنگ رسانه‌ای گفت: پیروزی در جنگ سخت نیز وابسته به جنگ رسانه‌ای است؛ زیرا اینکه چه کسی روایت دقیق‌تر و تأثیرگذارتر را مخابره می‌کند، در سرنوشت جنگ اهمیت فراوان دارد.
نسل امروز دغدغه فکر کردن ندارد
وی یادآور شد: سبک زندگی امروز و احاطه‌ای که از سوی رسانه‌ها و هوش مصنوعی ایجاد شده، نسل جدید را از فکر کردن دور می‌کند. این در حالی است که در آیات و روایات متعددی به تفکر تأکید شده‌است.
رستمی با اشاره به اینکه فکر کردن انسان را به تعالی و سازندگی می‌رساند، تصریح‌کرد: امروز حتی تبلیغات رسانه‌ای ما نیز این مسأله را تضعیف کرده است و گفته‌می‌شود تو فکر نکن زیرا ما برای مسائل و مشکلاتت فکر کرده‌ایم.
وی با اشاره به اهمیت روایت تاریخ گفت: رهبر معظم انقلاب فرمودند که تاریخ را باید با رمان و داستان نگه داریم. از سوی دیگر، اگر تاریخ را روایت نکنیم، دشمن آن را به‌گونه‌ای که می‌خواهد روایت می‌کند. به همین خاطر نویسندگان متعددی در این زمینه ورود کردند و رمان‌هایی را نگارش کردند از جمله «موهای تو خانه ماهی‌هاست» نوشته محمدرضا شرفی خبوشان که به مسأله کفن‌پوش ان ورامین پرداخته‌است.
این نویسنده اضافه‌کرد: «کارخانه اسلحه‌سازی داوود داله» نیز که ماجراهای شکار پرندگان توسط دو نوجوان را روایت می‌کند اثر جذاب و خواندنی دیگر این نویسنده برای نوجوانان است.
وی گفت: معبد زیرزمینی که تقریظ رهبر معظم انقلاب را دریافت کرده است، «روز اول روز آخر» و «پرفسور فوفو» از معصومه میر ابوطالبی همچنین پرواز با اسب سفید و فصل توت سفید از سیده عذرا موسوی از جمله کتبی است که برای نوجوان توصیه می‌شود. کتاب شب‌های بی‌ستاره از مرضیه نفری نیز مسائل بلوغ دختران را به‌صورت داستان روایت می‌کند.
