رحا مدیا | مهدی رضاوش
اربعین، تنها یک مناسک دینی نیست؛ بل نمادی از پیوند تاریخ و حال، آئینی از جنس بیداری جهانی در برابر ساختارهای سلطه و تحریف است. راهپیمایی اربعین، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تجمعات انسانی جهان، به تدریج از یک مراسم آیینی به یک پدیده تمدنی و کنش سیاسی-فرهنگی فراملّی بدل شده است.
جهان امروز، در حالی به‌ظاهر سرشار از تکنولوژی و اتصال جهانی است که در عمق خود، گرفتار نوعی بی‌هویتی، سکوت در برابر ظلم، و گسست‌های معرفتی است. در این میان، آنچه می‌تواند این ساحت پوسیده را به تلاطم وادارد، یک وجدان بیدار تاریخی است، و اربعین، خیزش همین وجدان است، از حنجره‌های خاموش‌شده تا دل‌های دردمند. اربعین، فصل مشترک دیروز و امروز است؛ جایی که پیام خون بر شمشیر، نه‌تنها زنده می‌ماند، که جهانی می‌شود!
اربعین؛ از عاشورا تا جهانی‌شدن مقاومت
از منظر تحلیل تاریخی، اربعین نه یک مناسبت تقویمی، بلکه یک استراتژی تاریخی در برابر فراموشی است. امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س)، با تدبیر و شجاعت، پیام کربلا را از کشتارگاه ظلم تا بستر بیداری امت کشاندند. آنان با بازگشت به کربلا در روز اربعین، اولین حلقه اتصال میان شهادت و آگاهی را برقرار کردند.
اکنون، این حرکت بیداربخش، در راهپیمایی میلیونی اربعین به اوج رسیده است. قدرت نرم اربعین نه در ساز و برگ سیاسی، بلکه در حرکت داوطلبانه انسان‌هایی است که از گوشه‌گوشه جهان گرد هم می‌آیند، بی‌آن‌که فراخوان دولتی یا سود مادی در میان باشد.
مقاومت در عصر استعمار نوین
استکبار جهانی، در عصر مدرن، از ابزار استعمار سرنیزه به استعمار نرم، رسانه‌ای و فرهنگی عبور کرده است. ناتوی فرهنگی، هژمونی رسانه‌ای غرب و تحریف تاریخی اسلام، ستون‌های قدرت سلطه‌اند. در این میان، اربعین با خاصیت ضدتحریف خود، یکی از تهدیدات جدی برای ساختارهای این سلطه است؛
رسانه بدون واسطه: هر زائر اربعین یک رسانه زنده است؛ بدون نیاز به سانسور و خط قرمز.
شبکه‌سازی فراملی: اربعین بستر تعامل اجتماعی میان شیعیان، اهل سنت، مسیحیان و حتی عدالت‌طلبان غیرمتدین است.
ضد مصرف‌گرایی و فردگرایی: خویش‌فراموشی و خدمت به دیگری، در تضاد کامل با نظام سرمایه‌داری حاکم است.
اربعین؛ جلوه‌ای از دیالکتیک ظلم و آگاهی
برخلاف بسیاری از حرکات اجتماعی که در برابر ظلم، یا به افراط می‌افتند یا به انفعال، اربعین از دل یک مکتب خاص می‌جوشد؛ مکتب عاشورا که میان مظلومیت و شکوه، درد و امید، شهادت و حیات پیوندی رازآلود برقرار می‌کند. در کربلا، امام حسین(ع) «کشته‌شدنی با شکوه» را بر «زیستن با ذلت» ترجیح داد تا این پیام به گوش جهانیان برسد: « آری! هنوز هم می‌توان ایستاد، حتی اگر تمام جهان در برابر تو سکوت کرده باشند.»
ادبیات مقاومت؛ روایت زائران اربعین
در مسیر نجف تا کربلا، پابرهنه‌ها و پیاده‌ها گام می‌زنند، نه با فریاد، که با اشک. کودک عراقی با کاسه‌ای آب، صدای تشنگی علی‌اصغر است؛ پیرزن لبنانی با نان خشک، ادامه همان خیمه‌داری زینب است، و جوان پاکستانی، با پرچم لبیک یا حسین، نوای همبستگی جنوب زمین است با آرمان آزادگی.
در این راه، مرزهای زبان و قوم و رنگ، فرو می‌ریزد و آنچه می‌ماند، «انسان بیدارِ عاشورایی» است. پس اگر عصر حاضر، عصر «پروژه‌سازی برای آینده بشریت» است، اربعین یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های تمدن‌ساز است. این حرکت می‌تواند به عنوان نقطه آغاز یک تمدن معنوی، عدالت‌محور و مردمی مطرح شود؛ تمدنی که در آن، انسان نه ابزار تولید، بلکه حامل ارزش‌های الهی و انسانی است.
اربعین، تمرین جهانی عدالت‌خواهی، آزمایشگاه همدلی ملت‌ها و کابوسِ خواب‌رفته‌ی قدرت‌های ستمگر است.
