شخصیت جمعی صالح؛ راه نجات امت

به گزارش رحا مدیا، آیت‌الله محسن اراکی، استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در درس خارج فقه فرهنگ‌ به بررسی و تبیین هویت اجتماعی پرداخت.

در این درس، فرهنگ با هویت اجتماعی پیوست داده شد و گفته شد، مهم‌ترین عامل بقای ملت‌ها و امت‌ها تنها هویت جمعی، آن هم هویت جمعی واحدی است که شخصیت جامعه را تشکیل داده است، تا جایی که هویت جمعی بی‌تردید بر هویت فردی مقدم است و شارع مقدس به‌ سبب هویت جمعی صالح، افراد ناصالح آن امت را مورد بخشودگی قرار می‌دهد و در عکس آن نیز در هویت جمعی فاسد، افراد صالح نیز از بدی سرنوشت مصون نمی‌مانند و استحقاق عقاب دارند.

وی درباره واحدبودن هویت و ثمرات آن معتقد است که جامعه‌‌ی بدون هویت اجتماعی واحد، جامعه نیست و هرگاه بخواهند جامعه‌ای را از بین ببرند باید هویت اجتماعی آن را نابود کنند.

در اصطلاح قرآنی از جامعه به «امت» تعبیر می‌شود و باید گفت «هر امتی دارای هویت اجتماعی واحد است». در مباحث «علم الاجتماع الاسلامی» مطرح می‌کنند که هر امتی علاوه بر شخصیت فردی، شخصیت جمعی نیز دارد و شخصیت جمعی است که سرنوشت امت‌ها را رقم می‌زند، تا جایی‌که اگر جامعه‌ای شخصیت جمعی صالحی داشته باشد خداوند از رفتارهای اشتباه فردی گذشت می‌کند و جامعه را مورد عفو قرار می‌دهد؛ اما اگر هویت جمعی فاسد باشد، هرچند رفتار افراد خوب باشد، هویت آن جامعه را، هویتی فاسد می‌نامند.

رهبر معظم انقلاب در برخی سخنان خود بر مسأله امت تأکید داشتند؛ به‌ این‌ دلیل است که ملاک هر امتی، هویت واحد آن امت است.

هر جامعه‌ای را می‌توان براساس کنش‌ها و واکنش‌های اخلاقی آن جامعه مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد. بنابراین جنگ فرهنگ از جنگ‌های نظامی به مراتب مهم‌تر است.

در جوامع دینی از باید و نبایدهای اجتماعی به ایمان تعبیر می‌شود، بنابراین ایمان جمعی بر ایمان فردی مقدم است؛ اما پیوستن به جامعه و بهتر بگوییم پیوست به امت یا همان پیوستگی اجتماعی، در منطق قرآن کریم به چند صورت امکان‌پذیر است؟
۱. پیوست اعلامی که فرد به‌واسطه شهادت اعلام می‌کند که من به جامعه پیوستم.
۲.پیوست ایمانی است که شامل تصدیق و تسلیم است. تصدیق همان باور قلبی به رسول و خدا است که تنها خدا صاحب امر و نهی است. حال ممکن است عمل هم نکند؛ اما تسلیم در بردارنده عمل است، یعنی انجام دادیم و اطاعت کردیم.
۳. پیوست انقیادی یا همان اسلام ابراهیمی که اطاعت بی‌چون و چرا از خداوند متعال است. البته که این مرحله مخصوص ائمه طاهرین و پیشوایان امت‌های اسلامی است.

اسلام و امت اسلامی اشاره به آن هویت واحد جامعه اسلامی است که مرحله اعلای آن، هویت و پیوستگی در جایی است که این پیوستگی به مرحله انقیاد برسد.

گزارشگر: علی کردانی